تورم و تشدید آسیب های اجتماعی

یادداشت ؛زهرا سلگی/تورم چگونه بر روابط انسانی تأثیر می‌گذارد؟ آیا این بحران اقتصادی تنها بر معیشت افراد اثر دارد یا به‌تدریج در عمق روابط خانوادگی دوستی‌هاتعاملات اجتماعی و حتی ارزش‌های فرهنگی جامعه نیز نفوذ کرده است؟ وقتی دغدغه‌ی اصلی مردم دیگر رشد و پیشرفت نیست، بلکه صرفاً (بقا) شده است چه بر سر پیوندهای انسانی می‌آید؟
تورم دیگر یک بحران مقطعی نیست بلکه به ساختار زندگی اجتماعی مردم نفوذ کرده و تمام روابط انسانی را به شیوه‌ای نامحسوس اما عمیق تحت تأثیر قرار داده است. این تأثیرات نه‌تنها در کاهش قدرت خرید و افزایش هزینه‌های زندگی بلکه در تغییر رفتارهای اجتماعی، تضعیف روابط خانوادگی و تغییر در ارزش‌های فرهنگی جامعه نیز نمود پیدا کرده استاگر بخواهیم از منظر جامعه‌شناسی به این مسئله نگاه کنیم، باید پرسید که آیا جامعه‌ای که در آن دغدغه‌ی اصلی مردم بقا و تأمین نیازهای اولیه شده است همچنان می‌تواند روابط اجتماعی پایدار و مبتنی بر اعتماد را حفظ کند؟
در ساختار خانواده، تورم اولین تأثیر را در کاهش زمان تعامل اعضای خانواده با یکدیگر می‌گذاردوافزایش هزینه‌ها باعث شده است که بسیاری از والدین ناچار به پذیرش کارهای اضافه شوند، برخی حتی دو یا سه شغل را هم‌زمان بر عهده می‌گیرند تا بتوانند حداقل‌های زندگی را فراهم کنند این وضعیت باعث کاهش زمان حضور والدین در خانه و کاهش کیفیت روابط خانوادگی شده است. وقتی پدری از صبح زود تا نیمه‌شب کار می‌کند، چگونه می‌تواند نقش حمایتی و عاطفی خود را برای فرزندانش ایفا کند؟ بسیاری از کودکان امروزی بیشتر از آنکه والدین خود را ببینند با پرستاران، مهدکودک‌ها، یا حتی گوشی‌های هوشمند و تلویزیون سرگرم می‌شوندددر چنین فضایی، احساس تعلق به خانواده کاهش می‌یابد و روابط میان اعضای خانواده به تدریج به شکلی حداقلی و عملکردی در می‌آید وخانه به خوابگاهی تبدیل می‌شود که افراد در آن تنها برای استراحت به هم می‌رسند نه برای تعامل و همدلی.
یکی دیگر از تغییرات محسوس، تأثیر تورم بر ازدواج و تشکیل خانواده است که در گذشته ازدواج یک مسیر طبیعی برای جوانان به‌شمار می‌رفت و بیشتر بر مبنای احساسات، ارزش‌های فرهنگی و خواست خانواده‌ها شکل می‌گرفت اما امروز، ازدواج به یک تصمیم کاملاً اقتصادی تبدیل شده است. جوانانی که با حقوق‌های ناچیز و هزینه‌های سرسام‌آور مسکن و زندگی مواجه هستند چگونه می‌توانند به تشکیل خانواده فکر کنند؟ بسیاری از آن‌ها ترجیح می‌دهند ازدواج را تا زمان بهبود شرایط اقتصادی به تعویق بیندازند، اما آیا این شرایط واقعاً قرار است بهتر شود؟ در نتیجه، میانگین سن ازدواج افزایش یافته و بسیاری از افراد حتی از اساس، از تشکیل خانواده صرف‌نظر می‌کنند این تغییر نه‌تنها بر الگوهای خانوادگی بلکه بر ساختار جمعیتی جامعه نیز تأثیرگذار است و پیامدهای آن در سال‌های آینده بیشتر آشکار خواهد شد.
در روابط دوستانه و اجتماعی نیز اثرات تورم به‌خوبی قابل مشاهده است در گذشته، روابط دوستی بیشتر بر پایه‌ی تعاملات اجتماعی همدلی و ارتباطات عاطفی شکل می‌گرفت، اما امروزه بسیاری از این روابط تحت تأثیر شرایط اقتصادی محدود شده‌اندو هزینه‌ی دیدارها و معاشرت‌های دوستانه افزایش یافته و بسیاری از افراد به‌دلیل فشارهای مالی، از شرکت در دورهمی‌ها و تعاملات اجتماعی صرف‌نظر می‌کنندکه این مسئله باعث کاهش روابط چهره‌به‌چهره و جایگزینی آن‌ها با ارتباطات مجازی شده است، که خود به کاهش عمق دوستی‌ها و افزایش سطحی‌گرایی در روابط انسانی منجر شده است.
تأثیرات تورم در محیط‌های کاری حتی شدیدتر از دیگر حوزه‌هاستدر شرایطی که هزینه‌های زندگی افزایش پیدا می‌کند اما حقوق‌ها متناسب با تورم رشد نمی‌کنند و بسیاری از کارمندان دچار استرس‌های شدید مالی می‌شونداین استرس‌ها در محیط کار به‌صورت کاهش تمرکز، افزایش نارضایتی و حتی رقابت‌های ناسالم نمود پیدا می‌کند. در بسیاری از سازمان‌ها کارمندان به‌جای همکاری و تعامل سازنده به رقابتی ناسالم برای حفظ موقعیت خود روی می‌آورند این فضا نه‌تنها بهره‌وری را کاهش می‌دهد بلکه به فرسایش روحی و افزایش فشارهای روانی میان کارکنان نیز منجر می‌شود.
اما شاید یکی از مهم‌ترین تغییراتی که در سایه‌ی تورم اتفاق می‌افتد، تحول در ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی جامعه باشد در شرایطی که بقا به دغدغه‌ی اصلی مردم تبدیل می‌شود بسیاری از ارزش‌های اخلاقی مانند همدلی، انصاف، گذشت و اعتماد دستخوش تغییر می‌شوندکه برخی افراد برای تأمین هزینه‌های خود به روش‌هایی متوسل می‌شوند که پیش از این غیراخلاقی تلقی می‌شد گسترش فرهنگ فرصت‌طلبی، افزایش میزان کلاهبرداری‌های مالی، رشوه‌خواری و حتی کاهش میزان مشارکت‌های داوطلبانه نمونه‌هایی از این تغییرات است.

در این میان جامعه چه راهکاری می‌تواند برای کاهش این آسیب‌ها در پیش بگیرد؟ بسیاری از تحلیل‌ها تنها بر راه‌حل‌های اقتصادی متمرکز می‌شوند اما بدون توجه به جنبه‌های اجتماعی این بحراننمی‌توان انتظار داشت که مشکلات به‌طور ریشه‌ای حل شوندو باید فضاهای اجتماعی را تقویت کرد، حمایت‌های روانی و اجتماعی را افزایش داد و برنامه‌هایی برای حفظ پیوندهای انسانی ایجاد کرد. تقویت شبکه‌های اجتماعی محلی، حمایت از خانواده‌ها برای کاهش فشار اقتصادی، و ایجاد بسترهایی برای مشارکت اجتماعی، بخشی از اقداماتی است که می‌تواند تا حدی اثرات این بحران را کاهش دهد.
در نهایتتورم نه‌تنها یک بحران اقتصادی بلکه یک مسئله‌ی عمیق اجتماعی است که در بلندمدت می‌تواند به تغییراتی بنیادین در روابط انسانی و ارزش‌های اجتماعی منجر شودوجامعه‌ای که در آن تعاملات انسانی کمرنگ شوند، اعتماد عمومی کاهش یابد و ارزش‌های اخلاقی دستخوش تغییر شوند، بیش از آنکه از تورم آسیب ببیند از تضعیف روابط اجتماعی خود ضربه خواهد خوردو برای مقابله با این وضعیت نیاز به تغییر در نگاه سیاست‌گذاران، نهادهای اجتماعی و حتی خود مردم وجود دارد چراکه در نهایت آنچه جامعه را زنده نگه می‌دارد نه تنها شاخص‌های اقتصادی بلکه قدرت پیوندهای انسانی آن است.